ਭਾਰਤ ਦੀ UPI ਨੇ ਤੋੜਿਆ ਚੀਨ ਦਾ ਹੰਕਾਰ, ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦਾ ਬਣ ਗਿਆ ਚਹੇਤਾ
ਭਾਰਤ ਦੀ ਯੂਨੀਫਾਈਡ ਪੇਮੈਂਟ ਸਿਸਟਮ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪਸੰਦੀਦਾ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ। ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਪੇਮੈਂਟ ਸਿਸਟਮ ਨੇ ਚੀਨ ਦੇ ਹੰਕਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਚੂਰ ਚੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਅੰਕੜਾ 5 ਮਹੀਨਿਆਂ 'ਚ 1 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਯਾਨੀ 81 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਕਰੀਬ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਚੀਨ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦੇ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਕੋਲ ਇਸ ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨ ਡੇਟਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਯੂਨੀਫਾਈਡ ਪੇਮੈਂਟਸ ਇੰਟਰਫੇਸ (UPI), ਜੋ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਕਲਪਿਕ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਜੋਂ ਉਭਰਿਆ ਹੈ, ਨੇ ਅਪ੍ਰੈਲ-ਜੁਲਾਈ 2024 ਵਿੱਚ 80.8 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਜਾਂ $964 ਬਿਲੀਅਨ ਦੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੀ ਇਸੇ ਮਿਆਦ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 37 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਵਾਧਾ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਆਓ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ UPI ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ।
ਚੀਨ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ
ਗਲੋਬਲ ਭੁਗਤਾਨ ਕੇਂਦਰ PaySure ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, UPI ਨੇ 2023 ਵਿੱਚ ਪਲੇਟਫਾਰਮ 'ਤੇ 117.6 ਬਿਲੀਅਨ ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ 3729.1 ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। UPI ਨੇ ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨ ਨੰਬਰਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੇ Alipay, Paypal ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦੇ PIX ਵਰਗੇ ਗਲੋਬਲ ਪੇਮੈਂਟ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਾਲ 2023 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ 3729.1 ਲੈਣ-ਦੇਣ, ਜੋ ਕਿ 2022 ਵਿੱਚ ਰਜਿਸਟਰਡ 2348 ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਨਾਲੋਂ 58 ਫੀਸਦੀ ਵੱਧ ਹੈ। 2023 ਦੌਰਾਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮ 'ਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦਾ ਮੁੱਲ $2.19 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਸੀ।
ਇਸ ਸਾਲ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ UPI 'ਤੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਕੁੱਲ 20.64 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਜਾਂ ਲਗਭਗ $247 ਬਿਲੀਅਨ ਸੀ, ਜੋ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਦੁਆਰਾ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਸੈਸਡ ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਹੁਣ ਲਗਾਤਾਰ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ 20 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੇਸ਼ ਗਾਹਕਾਂ ਲਈ ਰੀਅਲ-ਟਾਈਮ ਭੁਗਤਾਨ ਵਿਕਲਪ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ APM ਦੇ ਕੁਝ ਰੂਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਔਨਲਾਈਨ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪੈਸੇ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ PaySure ਟੀਮ ਨੇ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹਰ ਸਕਿੰਟ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੀਆਂ ਚੋਟੀ ਦੀਆਂ 40 ਵਿਕਲਪਿਕ ਭੁਗਤਾਨ ਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ।
UPI ਵਿਸਥਾਰ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ
ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਪੈਸਕੁਏਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਡੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ, ਜਿਸ ਏਪੀਐਮ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਹੋਏ, ਉਹ ਯੂਨੀਫਾਈਡ ਪੇਮੈਂਟ ਇੰਟਰਫੇਸ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਡਿਜੀਟਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਹੈ, 40 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭੁਗਤਾਨ ਡਿਜੀਟਲ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ UPI ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।
NPST ਦੇ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ CEO ਦੀਪਕ ਚੰਦ ਠਾਕੁਰ ਨੇ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟ 'ਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ UPI 'ਚ ਹੋਰ ਚੈਨਲ ਜੋੜ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਲਈ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ 'ਤੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਧੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਾਲਾਂਕਿ UPI ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨ ਟੂਲ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ, ਪ੍ਰੀਪੇਡ ਵਾਲਿਟ ਅਤੇ ਪ੍ਰੀਪੇਡ ਵਾਊਚਰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਹਨ।
ਠਾਕੁਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 300 ਮਿਲੀਅਨ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਯੂਪੀਆਈ ਦੇ ਹੁਣ 400 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਪਭੋਗਤਾ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਬੈਂਕ ਖਾਤਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਰ ਹੁਣ ਅੰਤਰ-ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾ ਬਹੁਤ ਵਧ ਗਈ ਹੈ। ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨ ਚੈਨਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਨੇ ਯੂਪੀਆਈ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭੁਗਤਾਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
NTT ਡੇਟਾ ਪੇਮੈਂਟਸ ਸਰਵਿਸਿਜ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਚੀਫ ਫਾਇਨੈਂਸ਼ੀਅਲ ਅਫਸਰ ਰਾਹੁਲ ਜੈਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਗਲੇ 2-3 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, UPI ਦਾ ਵਾਧਾ ਮੁੱਲ ਅਤੇ ਵਾਲੀਅਮ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁੱਗਣਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਦਾ ਵੀ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਲਗਾਤਾਰ ਆਪਣੇ ਨਵੇਂ ਉਤਪਾਦ ਲਾਂਚ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲਗਭਗ 300 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਸਮਾਰਟਫ਼ੋਨ ਹਨ, ਅਜੇ ਵੀ ਭੁਗਤਾਨ ਲਈ UPI ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਸੰਭਾਵਨਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਹੈ. RuPay ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ (ਵਰਚੁਅਲ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ) ਅਤੇ UPI 'ਤੇ ਨਵੀਂ ਲਾਂਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਲਾਈਨ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਤੇਜ਼ ਕਰੇਗੀ।
APM ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ
APM ਕਿਸੇ ਵੀ ਬੈਂਕ ਦੇ ਡੈਬਿਟ, ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ ਜਾਂ ਨਕਦੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਭੁਗਤਾਨ ਹੈ। APM ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਖਰਚਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣੀ ਸਹੂਲਤ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। APM ਵਿੱਚ UPI, ਡਿਜੀਟਲ ਵਾਲਿਟ, ਮੋਬਾਈਲ ਭੁਗਤਾਨ, ਔਨਲਾਈਨ ਬੈਂਕਿੰਗ, ਵਾਊਚਰ-ਅਧਾਰਿਤ ਭੁਗਤਾਨ ਅਤੇ ਹੁਣੇ ਖਰੀਦੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਾਨ ਵਰਗੇ ਅਸਲ-ਸਮੇਂ ਦੇ ਭੁਗਤਾਨ ਵਿਕਲਪ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, Skrill, 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਡਿਜੀਟਲ ਵਾਲਿਟ, 2023 ਵਿੱਚ 49 ਬਿਲੀਅਨ ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨਾਂ ਜਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ 1553.8 ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ APM ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਹੈ। PIX, ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ UPI ਦੇ ਸਮਾਨ ਇੱਕ ਰੀਅਲ-ਟਾਈਮ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ, 42 ਬਿਲੀਅਨ ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨਾਂ ਜਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ 1331.8 ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਤੀਜੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਹੈ। ਚੀਨ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਡਿਜੀਟਲ ਵਾਲਿਟ ਅਲੀਪੇ 36.5 ਬਿਲੀਅਨ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਜਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ 1157.4 ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨਾਂ ਨਾਲ ਚੌਥੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਆਇਆ।
UPI ਕਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ
UPI ਇੱਕ ਰੀਅਲ-ਟਾਈਮ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨੇਸ਼ਨ ਪੇਮੈਂਟ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਫੰਡ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (RBI) ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਹੈ ਅਤੇ 2016 ਤੋਂ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਹੈ। PaySure ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਲਗਭਗ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਵਿਕਲਪਕ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕਾਂ ਨੇ ਹੋਰ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਫੰਡਾਂ ਨੂੰ ਔਨਲਾਈਨ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਖੁਦ ਦੇ ਅਸਲ-ਸਮੇਂ ਦੇ ਭੁਗਤਾਨ ਵਿਕਲਪ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਹਨ।
- PTC NEWS
