Operation Blue Star: ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਦੌਰਾਨ ਸਿਰਜੇ ਗਏ ਤਣਾਅ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ; ਚਸ਼ਮਦੀਦਾਂ ਤੋਂ ਸੁਣੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨੀ

Operation Blue Star: 2 ਜੂਨ 1984 ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ 'ਤੇ ਐਲਾਨ ਕਰ "ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਨੂੰ ਖੂਨ ਨਾ ਵਹਾਉਣ" ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਕਾਲ ਬੇਬੁਨਿਆਦ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਫੌਜ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਰਾਮਚੰਦਰ ਗੁਹਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਇੰਡੀਆ ਆਫਟਰ ਗਾਂਧੀ: ਦਿ ਹਿਸਟਰੀ ਆਫ ਦਿ ਵਰਲਡਜ਼ ਲਾਰਜੈਸਟ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ ਵਿੱਚ ਹਮਲੇ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਰਾਮਚੰਦਰ ਗੁਹਾ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ, ਵਾਤਾਵਰਣਵਾਦੀ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖੋਜ ਹਿੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ, ਸਮਕਾਲੀ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਕਟ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। 

ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ, ਚਸ਼ਮਦੀਦ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਸੁਣੋ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਦਾ ਕਿੱਸਾ

ਲਗਭਗ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ 'ਸਿੱਖ ਹੋਮਲੈਂਡ' - ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਸੰਤ-ਸਿਪਾਹੀ ਦੀ ਸੋਚ 'ਤੇ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਭਾਰੀ ਤੋਪਖਾਨੇ, ਟੈਂਕਾਂ ਅਤੇ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਲਹਿਰ ਕੀ ਸੀ?

ਵੱਖਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦਾ ਮੁੱਢ 'ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ' ਅੰਦੋਲਨ ਸੀ। ਸੂਬੇ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬ, ਹਿੰਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਰਾਜ ਦੇ ਕੁਝ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਚਰਚਾਵਾਂ ਵੀ ਆਮ ਨੇ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਮਗਰੋਂ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਪਰਤਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਆਫ਼ਰ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਪਰ ਉਸ ਵੇਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਆਗੂ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਹ ਕਹਿ ਕਿ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਰਲਾ ਲਿਆ ਕਿ 'ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਨਹੁੰ-ਮਾਸ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ'। ਪਰ ਇਹ ਮੰਗ ਉਦੋਂ ਮੁੜ੍ਹ ਉੱਠਣ ਲੱਗੀ ਜਦੋਂ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਾਤਾਰ ਟੁਕੜੇ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ।

ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮਤਾ ਕੀ ਸੀ?

ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮਤਾ 1973 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੱਖ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਮੰਗਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੂਚੀ ਸੀ। ਇਹ ਮਤਾ ਆਪਣੇ ਟੀਚਿਆਂ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰਦਾ ਸੀ ਜੋ ਰਾਜ ਨੂੰ ਅਰਧ-ਸੁਤੰਤਰ ਦਰਜੇ ਦਾ ਬਣਾਉਣਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਮਹਿਜ਼ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਬੰਧ, ਰੱਖਿਆ, ਮੁਦਰਾ ਅਤੇ ਆਮ ਸੰਚਾਰ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰਹਿਣ ਦੇਣਾ ਸੀ। ਪਰ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੀ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਆਗੂ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਤੇ ਨੂੰ ਵੱਖਵਾਦੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ।

ਇਹ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਅਤੇ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਤੇ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ 1982 ਵਿਚ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਹੱਥ ਮਿਲਾਇਆ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਕਿ ਇਹ ਸਿੰਚਾਈ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਅਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਵਾਪਸੀ ਵਰਗੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਦਾ ਅਸਲ ਹੱਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਜਦੋਂ CRPF ਨੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘੇਰ ਲਿਆ ਸੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ

ਉਸ ਵੇਲੇ ਵੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਤੇ ਨੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ। 

ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, "ਆਓ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਦੇਈਏ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਾਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਇਹੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਨੂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਿੱਖ ਵਜੋਂ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਜੀਵਨ-ਢੰਗ ਨਾਲ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਅਸਿੱਧੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਰਹੀਏ। ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਉਹੀ ਕੌਮੀਅਤ ਹੈ ਜੋ ਹੋਰ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਹੈ।"

ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ: ਦੇਸ਼ ਹਿੱਤ ਲਈ ਜਾਂ ਸਿਆਸੀ ਲਾਹੇ ਲਈ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ?

ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਵਿੱਚ 40 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਰ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। "ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ" ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ 'ਚ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਫਸੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ। ਇਸ ਹਮਲੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਘੋਰ ਉਲੰਘਣਾ ਦੀ ਨੀਤੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜੋ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਲਈ ਡੂੰਘੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ। 

ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਹਰਮੰਦਿਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸਿੱਖ ਖਾੜਕੂਆਂ ਨੂੰ ਫੜਨ ਲਈ ਅੰਜਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਛੁੱਟੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜਦੋਂ ਕੰਪਲੈਕਸ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਚਸ਼ਮਦੀਦਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 3 ਜੂਨ ਨੂੰ 10,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਫਸ ਗਏ ਸਨ ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਗੋਲੀ-ਸਿੱਕਾ ਕਰਫਿਊ ਲਗਾਇਆ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜਿਹੜੇ ਕੰਪਲੈਕਸ ਛੱਡਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਏ ਸਨ, ਨੂੰ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫੌਜ ਨੇ 4 ਜੂਨ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਹੀ ਆਪਣਾ ਪੂਰਾ ਹਮਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਕਿੰਨਾ ਭਿਆਨਕ ਰਿਹਾ ਸੀ 3 June 1984 ਦਾ ਦਿਨ

ਹਾਲਾਂਕਿ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਜ਼ਰੂਰੀ ਫੋਰਸ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਫੌਜ ਨੇ 7 ਜੂਨ 1984 ਨੂੰ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ "ਉਦਾਸੀ" 'ਚ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਹੈੱਡ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਅਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਫੌਜੀ ਦਸਤਿਆਂ ਨੇ ਇਮਾਰਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰੈਫਰੈਂਸ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦੇ ਦੁਰਲੱਭ ਸਿੱਖ ਹੱਥ-ਲਿਖਤਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ। ਸਾੜੀ ਗਈ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਹੈ।

        ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਦੀ ਫੋਟੋ

ਐਸੋਸੀਏਟਿਡ ਪ੍ਰੈਸ ਦੀ ਫੋਟੋ

ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫੌਜ ਨੇ ਜਲਦਬਾਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਐਸੋਸੀਏਟਿਡ ਪ੍ਰੈਸ ਰਿਪੋਰਟਰ ਬ੍ਰਹਮਾ ਚੇਲਾਨੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੇ ਟਰੱਕਾਂ ਨੂੰ 24 ਘੰਟੇ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ 4,000 ਤੋਂ 8,000 ਤੱਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਤ ਰਿਪੋਰਟ ਸਿਰਫ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ 493 "ਅੱਤਵਾਦੀ" ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। 

ਫੌਜ ਨੇ ਪਰਿਕਰਮਾ 'ਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ

                                    ਗੁਰਮੇਜ ਸਿੰਘ (ਬੀਬੀਸੀ ਦੀ ਫੋਟੋ)

ਗੁਰਮੇਜ ਸਿੰਘ ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। 1990 ਵਿੱਚ ਰਿਹਾਅ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਇਹ ਮਨ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਚੁਕੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਅਪਰਾਧ ਲਈ ਦੋਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਵਿੱਚ 1,592 "ਅੱਤਵਾਦੀ" ਫੜੇ ਗਏ ਸਨ, ਪਰ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲਏ ਗਏ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਤ ਸੂਚੀ ਕਦੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ। 

                 ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਦੀ ਫੋਟੋ

ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਮੀਡੀਆ ਸੈਂਸਰਸ਼ਿਪ ਦੇ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦਾ ਸੰਸਕਰਣ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੰਸਕਰਣ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਪਰ ਦਿੱਤੀ ਤਸਵੀਰ 'ਚ ਤੁਸੀਂ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਜੂਨ 1984 'ਚ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਅਖਬਾਰ ਨੂੰ ਸੈਂਸਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਖਤਰਿਆਂ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਬਣ ਗਈ, ਡਰ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਵੱਲ ਘਰੇਲੂ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਰੋਕਿਆ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਲਈ ਇਨਸਾਫ਼ ਨਾਂਅ ਦੀ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ 1984 ਤੋਂ 1995 ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਅਖਬਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ, ਚਸ਼ਮਦੀਦਾਂ ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ, ਕਾਨੂੰਨੀ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਘੋਰ ਉਲੰਘਣਾ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ "ਲਾਪਤਾ ਦੇ ਦਹਾਕੇ" ਲਈ ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਅਤੇ ਪੀੜਤਾਂ ਅਤੇ ਬਚਣ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਦੇ ਸੱਚੇ ਲੇਖੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ।

- PTC NEWS

Join Whatsapp Channel