savitribai phule jayanti : ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਅਧਿਆਪਕਾ ਨੇ ਦੱਬੇ ਕੁਚਲੇ ਵਰਗਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਆਵਾਜ਼ ਕੀਤੀ ਬੁਲੰਦ
ਅੱਜ ਪੂਰਾ ਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਅਧਿਆਪਕਾ ਸਾਵਿਤ੍ਰੀਬਾਈ ਫੂਲੇ ਦੀ ਜੈਅੰਤੀ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਫੂਲੇ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਦੱਬੇ ਕੁਚਲੇ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਤੇ ਸਿੱਖਿਅਕ ਕਰਨ ਲਈ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤੀ।
savitribai phule jayanti : ਅੱਜ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਅਧਿਆਪਕ (First female teacher) ਤੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵਿਕਾ (social worker) ਸਾਵਿਤ੍ਰੀਬਾਈ ਫੂਲੇ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਪੁਣੇ (ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ) ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਦਮਨਕਾਰੀ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਕਾਰਨਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੱਚਾਈ, ਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦਾ ਸੀ।
ਸਾਵਿਤ੍ਰੀਬਾਈ ਫੂਲੇ ਦਾ ਜਨਮ 3 ਜਨਵਰੀ 1831 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਖੰਨਦੋਜੀ ਨੇਵਸੇ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਲਕਸ਼ਮੀ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਸਨ। ਉਹ ਮਾਲੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ, ਜੋ ਅੱਜ ਹੋਰ ਪਛੜੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ (ਓ.ਬੀ.ਸੀ.) ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਸਾਵਿਤ੍ਰੀਬਾਈ ਫੂਲੇ ਦਾ ਵਿਆਹ ਉਦੋਂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਨੌਂ ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ, ਉਹ ਪੜ੍ਹ-ਲਿਖ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਜੋਤੀਰਾਓ ਫੂਲੇ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮਾ ਚੁੱਕਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਅਸਮਾਨਤਾ, ਪਿੱਤਰਸੱਤਾ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ੁਲਮ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇੰਨੀਆਂ ਬੰਦਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਔਰਤਾਂ ਵਿਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਅਲਖ਼ ਜਗਾਈ। ਸਾਵਿਤ੍ਰੀ ਬਾਈ ਫੂਲੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ 1848 'ਚ ਪੂਣੇ 'ਚ ਇਕ ਸਕੂਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ 9 ਵਿਦਿਆਰਥਣਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਆਉਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਕ ਸਾਲ 'ਚ ਸਾਵਿਤ੍ਰੀ ਬਾਈ ਅਤੇ ਮਹਾਤਮਾ ਫੂਲੇ ਨੇ ਪੰਜ ਨਵੇਂ ਸਕੂਲ ਖੋਲ੍ਹਣ 'ਚ ਸਫਲਤਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ 'ਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਮਾਜਿਕ ਪਾਬੰਦੀ ਸੀ। ਇਕ ਮਹਿਲਾ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਲਈ ਸੰਨ 1848 'ਚ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਸਕੂਲ ਚਲਾਉਣਾ ਕਿੰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਇਸ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਸ਼ਾਇਦ ਅੱਜ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਸਾਵਿਤ੍ਰੀ ਬਾਈ ਫੂਲੇ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਲੋਕ ਪੱਥਰ ਮਾਰਦੇ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਗੰਦਗੀ ਸੁੱਟੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੌਰ 'ਚ ਕੁੜੀਆਂ ਲਈ ਸਕੂਲ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਜਦੋਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਲਿਖਾਉਣਾ ਗਲਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ: ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ 'ਤੇ ਬੀਐਸਐਫ ਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਡਰੋਨ ਤੇ 1 ਕਿਲੋ ਹੈਰੋਇਨ ਕੀਤੀ ਬਰਾਮਦ
ਸਾਵਿਤ੍ਰੀਬਾਈ ਫੂਲੇ ਇਕ ਕਵਿੱਤਰੀ ਵੀ ਸੀ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਰਾਠੀ ਦੀ ਆਦਿਕਵਿਤ੍ਰੀ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਵਿਤ੍ਰੀਬਈ ਨੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ 'ਚ ਛੂਤਛਾਤ, ਸਤੀਪ੍ਰਥਾ, ਬਾਲ-ਵਿਆਹ ਤੇ ਵਿਧਵਾ ਵਿਆਹ ਜਿਹੀਆਂ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਸਾਵਿਤ੍ਰੀ ਬਾਈ ਦੀ ਮੌਤ 10 ਮਾਰਚ,1897 ਨੂੰ ਪਲੇਗ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਦੌਰਾਨ ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਜੀਵਨ ਸਮਾਜ ਦੇ ਠੁਕਰਾਏ ਤਬਕੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ 'ਚ ਬੀਤਿਆ।